افسردگی، جزو بیماری‌های خاموش در دنیای مدرن امروزی بوده که سالانه افراد زیادی را درگیر می‌کند. از لحاظ شیوع، رتبه بالایی را در میان بیماری‌های روحی و روانی و حتی بیماری‌های جسمانی دارد. افسردگی را به شعله کوچک آتشی تشبیه می‌کنند که اگر خاموش نشود؛ می‌تواند کل زندگی فرد را نابود کند. این خاموش شدن آتش، با شروع دوره درمان و جلوگیری از عود بیماری اتفاق می‌افتد. یکی از موثرترین گزینه‌های درمان انواع افسردگی، مراجعه به مشاوره است. مشاوره افسردگی می‌تواند به فرد افسرده کمک کند تا نوع بیماری، علت و درمان مناسب آن را بشناسد و در مسیر بهبودی قرار بگیرد. در ادامه این مطلب بعد از توضیحات مختصری درباره اختلال افسردگی، به بررسی بیست نوع افسردگی رایج خواهیم پرداخت.
افسردگی چیست؟
خلق همه افراد در مواجهه با موقعیت‌ها از حالت خوشحالی تا غمگینی تغییر پیدا می‌کند. برخی از موقعیت‌هایی که فرد در آن‌ها دچار تغییر خلق می‌شود، موقعیت‌های استرس زا هستند که با گذشت زمان، فرد به حالت عادی بر می‌گردد. به طور مثال کسی که یکی از اطرافیان خود را از دست داده است، بروز خلق افسرده یک حالت قابل انتظار در این افراد بوده که با گذشت زمان فروکش می‌کند؛ اما اگر این حالات برای مدت طولانی باقی بمانند و فعالیت‌های روزانه فرد را مختل سازد، به عنوان اختلال افسردگی شناخته می‌شود و نیاز به مداخله درمانی دارد.
تقریبا 5 تا 17 درصد از افراد یک جامعه، افسردگی را پشت سر می‌گذارند. میانگین سن شیوع این بیماری، حدود چهل سالگی است؛ ولی این بیماری از کودکی تا پیری احتمال بروز دارد. اختلال افسردگی در بین افراد مطلقه، افرادی که روابط بین فردی مناسبی ندارند و به طور کل در مناطق روستایی بیشتر گزارش می‌شود.
علت افسردگی
برای مقایسه انواع افسردگی، شناخت علت‌های بروز بسیار مهم است. علل بروز افسردگی به دو دسته زیست شناختی و روانی – اجتماعی تقسیم می‌شود که هر کدام زیر شاخه‌هایی را در بر دارند.
علل زیست شناختی
- ژنتیکی:
افزایش احتمال بروز افسردگی در بستگان درجه یک افراد مبتلا
- بیوشیمیایی:
تغییر سطح انتقال دهنده‌های عصبی دوپامین، سروتونین و نور اپی نفرین
- بی نظمی هورمونی:
افزایش هورمون کورتیزول، کم کاری محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – آدرنال و کاهش هورمون‌های ملاتونین، محرک تیروئید، تستوسترون و رشد
- آسیب‌های سیستم عصبی:
کوچک بودن لوب پیشانی و اختلالات عصبی عقده‌های قاعده‌ای و سیستم لیمبیک
- بیماری‌های طبی:
افزایش ابتلا به افسردگی در بیماری‌هایی مانند دیابت نوع 2
علل روانی – اجتماعی
- رویدادهای زندگی و استرس‌های محیطی:
بدترین رویداد زندگی، مرگ یکی از والدین قبل از 11 سالگی و بدترین استرس، مرگ همسر است.
- شخصیت قبل از بیماری:
احتمال بروز انواع اختلال افسردگی در بیمارانی با شخصیت نمایشی و وسواسی – جبری افزایش می‌یابد.
- نظریه روان‌کاوی:
براساس نظریه فروید، فردی که مراحل تکامل خود مخصوصا مرحله دهانی را کامل پشت سر نگذارد، در معرض بروز افسردگی قرار می‌گیرد.
- نظریات یادگیری:
نظریه پردازان یادگیری معتقدند که افسردگی به دنبال کاهش تقویت فعالیت‌های فرد شکل می‌گیرد.
- نظریه شناختی:
طبق نظریه شناختی، اختلال فکر، منطق و استدلال جزو عوامل بروز افسردگی هستند.
بیشتر بخوانید: علت افسردگی
علائم افسردگی
در بیماری‌های روانی، هر دو بیمار با یک مشکل دارای علائم مختلف بوده و بالعکس بیمارانی با علائم مشابه دارای بیماری‌های مختلفی هستند. این امر، کار را برای تشخیص بیماری از روی علائم سخت می‌کند؛ به همین دلیل روان‌پزشکان برای هر بیماری روحی – روانی یک سری علائم عمومی مشخص می‌کنند. علائم عمومی افسردگی که از آن‌ها برای تشخیص انواع افسردگی استفاده می‌کنند، شامل موارد زیر میشوند:
- علائم هیجانی:
غمگینی، فقدان حس علاقه و لذت
- علائم شناختی:
بدبینی نسبت به گذشته، حال و آینده، ناامیدی و اختلال در تمرکز و حافظه
- علائم جسمانی:
تغییر در وزن و اشتها، بی‌خوابی یا پرخوابی، خستگی، یبوست، سردرد و بی‌میلی جنسی
- علائم رفتاری:
کندی یا تحریک روانی – حرکتی
بیشتر بخوانید: نشانه‌ها و علائم افسردگی
انواع افسردگی چیست؟
اختلالات افسردگی براساس مدت زمان دوام، شدت علائم و منشا به موارد زیر تقسیم میشوند:
افسردگی اساسی
افسردگی اساسی، اختلالی است که سطح عملکرد قبلی فرد تغییر پیدا کند و حداقل 5 مورد از علائم زیر را طی دو هفته داشته باشد:
- خلق افسرده
- کاهش احساس لذت و علاقه
- کاهش یا افزایش وزن
- بی خوابی یا پر خوابی
- تحریک یا کندی روانی – حرکتی
- خستگی و فقدان انرژی
- احساس گناه و بی ارزشی
- کاهش توانایی تفکر و تمرکز
- افکار مرگ و خودکشی
در بین تمام علائم، فرد باید حتما سه مورد اول را در پنج نشانه نهایی داشته باشد.
افسردگی پس از زایمان
یکی دیگر از انواع اختلالات افسردگی، افسردگی پس از زایمان است که بعد از تولد کودک، گریبان مادر را می‌گیرد. این افسردگی می‌تواند بین 4 تا 6 هفته پس از وضع حمل رخ بدهد و حداقل دو هفته مادر را با علائم بیماری درگیر کند. مشخص‌ترین علائم این نمونه افسردگی شامل موارد زیر میشوند:
- خلق پایین
- افکار آسیب به خود یا نوزاد
- افکار مرگ و خودکشی
- گریه شدید و بی علت
- عدم تمایل به برقراری ارتباط با نوزاد
- پانیک اتک
- احساس طرد شدن
- بی قراری
- کاهش اشتها یا پرخوری عصبی
- کاهش توانایی تفکر
- خستگی و فقدان انرژی
- احساس خجالت و بی ارزشی
- ناامیدی
- سردرد، دل درد و تاری دید
- کاهش حس لذت
- عصبانیت
بیشتر بخوانید: مشاوره افسردگی بعد از زایمان
افسردگی مزمن
افسردگی مزمن جزو انواع افسردگی حاد تقسیم بندی می‌شود. این نمونه افسردگی به فردی نسبت داده شده که برای مدت طولانی مثلا سال‌ها، از علائم افسردگی رنج ببرد. علائمی همچون عدم علاقه، کاهش عزت نفس، ناامیدی، پرخوری یا کم خوری و اختلالات خواب و استراحت همواره در بیماران افسرده مداوم مشاهده میشوند.
افسردگی فصلی
اختلال افسردگی فصلی، به احساس افسردگی گذرا در برخی از فصول سال گفته می‌شود. این نوع افسردگی بیشتر در فصل تابستان و زمستان بروز می‌کند و به آن اختلال تابستانی یا اختلال زمستانی نیز می‌گویند. افرادی که دچار افسردگی فصلی میشوند، در فصل‌های دیگر سال خلق و خوی نرمالی دارند و فقط در یک فصل خاص، خلق افسرده به سراغشان می‌آید. علت بروز آن کاملا نامشخص بوده ولی برخی از متخصصان معتقدند که به دنبال تغییر سطح ملاتونین بروز می‌کند.
بیشتر بخوانید: افسردگی فصلی
افسردگی در جوانان و نوجوانان
سن جوانی و نوجوانی یکی از سنین مستعد برای بروز انواع افسردگی روحی است و در صورت عدم توجه کافی و درمان، می‌تواند ادامه دار شده و در بزرگسالی مشکلات بدتری را برایشان به وجود آورد. ریسک فاکتورهایی که باعث بروز افسردگی در این سنین میشوند شامل دوران بلوغ و به هم ریختگی هورمونی، حوادث دوران کودکی، ژنتیک، عدم حمایت عاطفی و موارد دیگر است.
بیشتر بخوانید: افسردگی جوانان
مقایسه افسردگی در زنان و مردان
افسردگی در زنان حدودا دو برابر افسردگی در مردان است. دلیل این شیوع بالا می‌تواند مواردی همچون تفاوت‌های هورمونی، اثرات تولد فرزند، تفاوت در استرس زاهای روانی و اجتماعی و موارد دیگر باشد. زنان همچنین افسردگی‌های مخصوص به خود را نیز دارند که شامل افسردگی پس از زایمان و اختلال ملال پیش از قاعدگی میشوند.
علائم افسردگی در زنان و مردان شبیه به یکدیگر بوده و فقط در زنان، شدت علائم بیشتر است؛ به طور مثال زنان افسرده احساس ناراحتی و بی ارزشی بیشتری دارند. این بروز ندادن علائم در مردان، آسیب بزرگی به آن‌ها می‌زند و باعث می‌شود که تشخیص اختلال در آن‌ها دیر صورت گرفته و بیماری به مراحل شدید خود وارد شود.
افسردگی کودکان
افسردگی در سنین مختلفی بروز می‌کند و یکی از انواع افسردگی خفیف، افسردگی در کودکان است. افسردگی کودکان مانند افسردگی بزرگسالان با احساس غم دائمی، از دست دادن احساس علاقه، کاهش یا افزایش وزن، اضطراب و اختلال در خواب همراه می‌شود که به مدت چند هفته تا چند ماه ادامه دارند. در کودکان بسیار مهم است که خط اول درمان افسردگی، دارودرمانی نباشد و روان درمانی در الویت قرار بگیرد. شایع‌ترین علت بروز افسردگی در سنین کودکی، ژنتیک و سابقه خانوادگی عنوان می‌شود.
بیشتر بخوانید: مشاوره افسردگی کودکان
افسردگی سالمندان
افسردگی در افراد مسن از تمام جمعیت شیوع بیشتری داشته و حدود 25 تا 50 درصد سالمندان از افسردگی رنج می‌برند. این اختلال خود می‌تواند به انواع مختلف بیماری افسردگی تقسیم شود که شامل افسردگی بعد از بازنشستگی، افسردگی پس از دست دادن همسر، افسردگی به دنبال ابتلا به بیماری‌های جسمی و موارد دیگر میشوند. تشخیص افسردگی در افراد مسن به خوبی انجام نمی‌شود و از آن جایی که بیشتر با شکایات جسمانی همراه است، آن را با بیماری‌های جسمی مانند پنومونی اشتباه می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: افسردگی سالمندان
افسردگی موقعیتی
افسردگی موقعیتی، اختلال عدم سازگاری با خلق افسرده است که به دنبال قرار گرفتن در یک موقعیت جدید به وجود می‌آید. این نوع افسردگی، یک نوع اختلال موقت بوده که پس از تطبیق با موقعیت، فروکش می‌کند. افسردگی موقعیتی براساس موقعیت‌ها و میزان تحمل فرد نسبت به استرس‌های محیطی به چندین دسته تقسیم می‌شود:
- افسردگی بعد از مرگ کودک:
والدینی که فرزند خود را از دست می‌دهند، در مراحل میانی سوگ حس غم و اندوه را از سر می‌گذرانند؛ اما اگر والدی دچار تخلیه روانی و رهایی نشود، دچار افسردگی بعد از مرگ کودک به طور شدید می‌شود.
- افسردگی بعد از طلاق:
افسردگی بعد از طلاق یکی از انواع افسردگی موقعیتی بوده که شیوع نسبتا بالایی دارد. به طور کل یکی از اصلی‌ترین علل بروز افسردگی در افراد، طلاق و تنهایی است.
- افسردگی بعد از خیانت:
افرادی که با خیانت همسر خود روبرو میشوند، به طور طبیعی وارد مراحل سوگ میشوند. آخرین مرحله سوگ، تامل و افسردگی است که بروز آن نرمال بوده، اما اگر فرد مدت طولانی را در این مرحله بماند؛ دچار اختلال افسردگی بعد از خیانت می‌شود.
- افسردگی بعد از شکست عشقی:
افسردگی بعد از شکست عشقی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله به هم خوردن تعادل در زندگی، کاهش اعتماد به نفس، ترس از آینده و بروز احساسات گذشته رخ بدهد.
- افسردگی بعد از ترک اعتیاد:
افسردگی پس از ترک اعتیاد یک اختلال موقت است که برای همه افرادی که مواد مخدر را ترک می‌کنند رخ می‌دهد. این افراد احساس بی ارزشی داشته و دائما در حال گریه هستند. همچنین دچار کاهش اشتها میشوند.
- افسردگی مهاجرت:
بروز افسردگی پس از مهاجرت بسیار شایع بوده و به دنبال تنهایی، انزوای اجتماعی و تعلق نداشتن شکل می‌گیرد.
افسردگی مداوم
افسردگی مداوم یکی از انواع بیماری افسردگی خفیف و مزمن است که با علائمی همچون خلق افسرده، بی اشتهایی یا پرخوری، بی خوابی یا پر خوابی، کمبود انرژی، کاهش عزت نفس، عدم تمرکز، احساس درماندگی و اشکال در تصمیم گیری خود را نشان می‌دهد. این علائم به مدت دو سال به طور مداوم ادامه یافته و در اواخر روز نیز شدت پیدا می‌کنند. شیوع افسردگی مداوم در زن‌ها و در کسانی که تحت استرس‌های مزمن یا فقدان‌های حاد بوده‌اند، بیشتر است.
اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی، یکی از بیماری‌های روحی – روانی بوده که به دنبال تغییر خلق و خو بروز پیدا می‌کند. افراد دو قطبی یا بای پولار در طی دوران بیماری خود، دو فاز افسردگی و مانیا را پشت سر می‌گذارنند. فاز مانیا دقیقا نقطه مقابل افسردگی بوده و افراد علائمی همچون خلق تحریک پذیر، افزایش اعتماد به نفس، کاهش نیاز به خواب، پرحرفی، پرش افکار و حواس پرتی را دارند.
افسردگی غیر عادی (آتیپیک)
افسردگی آتیپیک جزو انواع اختلالات افسردگی بوده که دلیل غیر معمول بودن آن، بروز برخی علائم خاص است. علائم این نوع افسردگی کاملا مشابه افسردگی‌های دیگر است؛ اما در کنار این علائم، فرد مبتلا از برخی علائم جسمانی و روانی دیگر مانند احساس سنگینی در دست و پا، واکنش مثبت به رویدادهای مثبت و اختلال شخصیت مرزی نیز رنج می‌برد. علل بروز افسردگی غیر معمول می‌تواند غم و اندوه شدید، ژنتیک، استرس و مصرف داروهای MAOI باشد.
افسردگی روانی یا سایکوتیک
ترکیب افسردگی اساسی با اختلال سایکوتیک، افسردگی روانی یا سایکوتیک را فرد به وجود می‌آورد که به صورت گذرا دچار توهم، هذیان و رفتار و گفتار آشفته می‌شود. این حالت می‌تواند بین 1 روز تا 1 ماه طول بکشد و به دنبال یک استرس شدید در افرادی که مکانسیم دفاعی مناسبی برای کنارآمدن برخوردار نیستند، رخ می‌دهد. درمان این اختلال با بستری در بیمارستان همراه است. از آن جایی که این افراد احتمال آسیب به خود و دیگران را دارند، بستری در بیمارستان و دارو درمانی ضروری است.
اختلال ملال پیش از قاعدگی
اختلال ملال پیش از قاعدگی یا PMS، یکی از انواع افسردگی‌های مختص زنان است. علائم این اختلال به دو دسته روانی و جسمانی تقسیم میشوند که علائم روانی مانند دیگر افسردگی‌ها و علائم جسمانی سردرد و تورم و حساس شدن پستان‌ها هستند. این علائم در اکثر زنان و در اکثر روزهای قاعدگی دیده می‌شود و تا قبل از پایان خونریزی فروکش می‌کند.
درمان افسردگی
یک دوره افسردگی بدون درمان بین 6 تا 13 ماه طول می‌کشد و با درمان حداکثر 3 ماه. شروع روند درمان و پیشگری از عود بیماری در بیماران افسرده از اهمیت بالایی برخوردار است.اگر به این بیماران توجه کافی نشود و آن‌ها وارد فاز شدید افسردگی و خود کشی بشوند؛ باید در بیمارستان بستری شده و روش‌های درمانی شدیدتری مانند الکتروشوک را برایشان انجام داد. برای بیماران افسرده موثرترین درمان، ترکیب روان درمانی و دارو درمانی است. تفاوت انواع افسردگی، نقش بسیار مهمی در انتخاب نوع درمان دارد؛ به طور مثال در افسردگی کودکان سعی می‌شود که روان درمانی در الویت قرار بگیرد، اما در افسردگی سایکوتیک خط اول درمان، دارودرمانی و بستری در بیمارستان است.
بیشتر بخوانید: درمان افسردگی
دارو درمانی
داروهای موثر بر اختلالات افسردگی شامل ضدافسردگی‌های چند حلقه‌ای، MAOI (وقفه دهنده مونوآمین اکسیداز) و SSRI (مهار بازجذب سروتونین) میشوند. نوع SSRI به دلیل بی خطر بودن و قابلیت تحمل، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و داروهای خط اول درمان افسردگی هستند.
پاسخ درمانی معمولا 3 تا 4 هفته طول می‌کشد و باید حداقل 6 ماه طول بکشد. در این بین شاید دوز دارو کم و زیاد بشود؛ اما قطع کلی دارو می‌تواند باعث عود بیماری شود.
شوک درمانی
شوک درمانی یکی از روش‌های درمان انواع افسردگی حاد بوده که به درمان با الکتروشوک نیز معروف است. بیمارانی که اقدام به خودکشی کرده، افکار خودکشی یا آسیب به خود و دیگران دارند یا بیمارانی که به دارو مقاومت نشان می‌دهند، داوطلبان الکتروشوک محسوب میشوند. در این روش با کمک الکترود و جریان برق با ولتاژ پایین، یک تشنج مصنوعی در بیمار ایجاد می‌کنند و این باعث می‌شود که بیمار افکار خودکشی و افکاری باعث تشدید افسردگی می‌شود را فراموش کند.
روان درمانی
یک روان درمانی موثر از سه بخش شناخت درمانی، رفتار درمانی و روان درمانی بین فردی تشکیل شده است. اگر هرکدام از روش‌ها به شکل کامل و مکمل و با روش‌های دیگر انجام شود؛ تاثیر روان درمانی به اندازه دارو درمانی و چه بسا بیشتر از آن باشد.
انواع اختلالات افسردگی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
افسردگی یکی از انواع اختلالات خلقی بوده که طی آن فرد مبتلا برای مدت طولانی علائمی همچون خلق افسرده، کاهش احساس لذت و علاقه، کاهش یا افزایش وزن، بی خوابی یا پر خوابی، خستگی و موارد دیگر را دارد که در تمام انواع اختلالات افسردگی با شدت کم و زیاد مشاهده میشوند. عواملی که در بروز افسردگی نقش دارند به دو دسته زیستی مانند بیماری‌ها و روانی مانند استرس‌ها تقسیم میشوند. این عوامل می‌توانند باعث ایجاد انواع مختلفی از افسردگی مانند افسردگی موقعیتی، سایکوتیک، کودکان، سالمندان واساسی شوند. شناخت هر یک از این انواع در تشخیص افسردگی و انتخاب روند درمان بسیار تاثیر گذار است.
درمان‌های افسردگی به دو دسته دارودرمانی و روان درمانی تقسیم میشوند که در نوع مزمن و در مراحل اولیه بیماری، روان درمانی و مراجعه به روانشناس و روان کاو، گزینه مناسب‌تری به شمار می‌آید. برای دریافت خدمات کامل روان درمانی اعم از روان درمانی بین فردی، رفتار درمانی و شناخت درمانی، می‌توانید به مرکز مشاوره هما مشاور مراجعه کرده و از خدمات تخصصی آن‌ها در درمان افسردگی وپیشگیری از عود آن بهره ببرید.
- علل بروز افسردگی به چند دسته تقسیم می‌شود؟
- علائم عمومی افسردگی برای تشخیص انواع افسردگی شامل چه مواردی است؟
- افسردگی براساس مدت زمان دوام، شدت علائم و منشا به چه مواردی تقسیم میشوند؟
